Sahra’nın Mavi Adamı: Idir

“Gidişinin haberini yağmurlu bir günde aldık”

Berberi asıllı Fransız sanatçı Idir 2 Mayıs 2020 tarihinde, ardında güzel bir yaşam bırakarak hayatını kaybetti. Idir’in ölümünün ardından sevenleri de büyük bir üzüntü yaşadı. Idir’i ölümünden kısa bir süre önce “PourquoiCette Pluie”( Neden Bu Yağmur?) şarkısıyla tanımış ve bu üzüntüye şahit olmuş biri olarak onu biraz anlatmak istedim…  Onun gibi sevgiyi ve hoşgörüyü temsil eden insanlardan haberdar olmak hepimiz adına güzel olacaktır diye düşünüyorum.

Idir, asıl adıyla Hamit Ceryat, 1949 yılında Cezayir’de dünyaya gelir. Berberi Kabiliye halkına mensup olan Idir, hayatı boyunca da Berberi kültürünü dünyaya tanıtmış ve bu kültürün izlerini taşıyan eserleri de sanat dünyasına kazandırmıştır. Berberiler Sahra Çölü’nün kadim halklarından biridir. Fas, Cezayir ve Tunus’a dağılmışlarıdır. M.Ö 3000’lere kadar dayanan bir kültüre sahip olan Berberiler, farklı milletlerin içine dağılmış olsalar da kültürlerini kaybetmişlerdir. Kendi kültürlerini ve dillerini kaybetmemek için tarih boyunca mücadele vermiş ve şimdilerde Fas ile Cezayir’de dilleri anayasal olarak tanınmaktadır.

Idir bir berberi olarak şarkılarında işte bu kültürü anlatmış ve ortaya koyduğu sevgi diliyle de bu mücadelenin bir parçası olmuştur. En çok bilinen şarkılarından biri olan “AVavaInouva” şarkısını Fransa’nın Cezayir’i işgal ettiği dönemde 1976 yılında çıkarmış ve büyük ilgi görmüştür. Berberi dilinde olan ve 7 dile çevrilen şarkı, bir baba ile kızın konuşmasından meydana gelmektedir. Idir’in 2001 yılında Cezayir’de 800’den fazla kişinin ölümüyle sonuçlanan olaylar için yazdığı “PourquoiCette Pluie” (Neden Bu Yağmur?) şarkısı, identities albümü ve ManuChaoile söyledikleri “Denia” isimli parçada diğer bilinen çalışmalarıdır. Ölümünün açıklandığı 2 Mayıs sabahı da Türkiye’de yağmurlu bir hava olması, sevenlerinin aklına “PourquoiCette Pluie” şarkısını getirmiştir diye düşünüyorum.

Idir için “Sahra’nın Mavi Adamı” diyebiliriz. Şarkılarında Berberilerin alt bir kolu olan Tuareg kültürünün motifleri de görülmektedir. Tuaregler tarihte göçebe olarak yaşayan bir topluluk olarak bilinirken, şimdiler Kuzey-altı Sahra bölgesinde yarı göçebe olarak yaşamaktadırlar. Nüfusları ise 1,5 milyon civarıdır. Tuareg erkekleri ise “Sahra’nın Mavi Adamları” olarak bilinir. Kadının yerinin ayrıcalıklı olduğu bu kültürde, erkekten önce geldiğini de söyleyebiliriz. Öyle ki evlerde kadının sözü geçmekte ve evler kadının mülkü olarak görülmektedir. Idir’in bazen sahneye kız kardeşi Mila ile çıkması da Tuareg kültürünün bir etkisi olarak görülebilir.

Idir  70 yıl yaşadı. İnsanlık adına, hoşgörü ve sevgi çizgisindebir ömür geçirdiğini söyleyebiliriz. Sanatçı kimliğinin yanında insan hakları aktivisti olarak da mücadele vermiştir. Kendi kültürünü anlatmak için çalışmış ve sömürgeciliğin karşısında durmuştur. Yaşanan acıları sanatın diliyle ve kelimelerin gücüyle anlatmak için bir ömür boyu uğraşmıştır. Sesinde hep bir naiflik ve asillik vardır. Sahra’nın Mavi Adamı bu güzel insanı saygıyla selamlıyoruz… Hoşça kal küçük adam, biz de korkuyoruz orman canavarlarından …

Onur ORUÇ