STEM/STEAM/MAKER ?
Endüstri 4.0, Toplum 5.0, .. Dünya tüm hızıyla değişiyor ve gelişiyor. Bizler de içinde yaşayanlar olarak bu zamana ayak uydurmaya çalışıyoruz. Eskiden bilgi yine önemliydi elbette ama biraz daha somut veriler elimizdeydi. Ülkeler arasındaki çekişmeler, üstünlükler; toprak; gıda, ulaşım ve iletişim araçları gibi ürünlerle elde edilen ekonomik güç gibi unsurlarla oluyordu. Ancak sadece bu ürünleri üretmek artık yetmiyor. Çünkü bambaşka bir dünyanın içindeyiz şimdi. Rakamların, deneyimlerin, sanal dünyalarla birlikte insan beyninin derinliklerinin ve önemli bir üretim kavramının varlığı söz konusu. Bu gelişen, değişen dünyaya yetişkinler yaşayarak dahil olsa da çocuklar bu zamanın içine ansızın doğuyorlar. Ve bizim de kendimizle birlikte onları bu dünyaya hazırlamamız gerek. Peki gelelim değişen dünyamızda bu STEM/STEAM/MAKER dediğimiz kavramların ne olduğuna?
STEM; Science (Bilim), Technology (Teknoloji), Engineering (Mühendislik), Mathematics (Matematik) kavramlarının baş harfleriyle oluşan bir anlayışın ismi. Günümüz dünyasında tek bir bilim üzerinde ilerlemek oldukça yetersiz kalıyor. Tüm bilim dallarında iyi olmamız gerekmese de bilgi sahibi olmamız ve bunları bütüncül bir şekilde kullanmamız öğrenimin, üretimin gerekli ve önemli bir parçası. STEM eğitimi, ekonomik güçlerin, dünyanın değişimiyle birlikte ABD, Avrupa ve ülkemiz gibi başka dünya ülkelerinin de yaptığı çalışmalardan biri. Fen eğitiminin öğrenilmesindeki etkinliği artırmak açısından da eğitimin her seviyesinde uygulanabilecek bir anlayış STEM. Sonrasında bu dört kavramın arasına Art (Sanat) da katılarak STEAM ortaya çıkıyor. Çünkü bilimin, üretimin yanı sıra tasarımın da önemli olduğu ve aslında hayatın her parçasında bu bütünlüğün fark edilmesi söz konusu. Bu sadece bilimde sanatın kullanılması olarak değil de sanatta da bilimin kullanılması, aslında hepsinin iç içe olduğu bir anlayış olarak karşımızda. Örnek verecek olursak Refik Anadol, mekanı teknolojiyle bütünleştirerek bambaşka bir bakış açısıyla sanatı birleştiren kişilerden biri, tasarımını rakamları kullanarak dilediğine dönüştüren. http://refikanadol.com/ Veya Japonya’daki Dijital Sanat Müzesi sanatın bilimle buluştuğu güzel bir başka örnek. https://borderless.teamlab.art/ Aslında öncelerden beri teknolojik aletlerin tasarımı söz konusuydu. Ancak bu bir kaygıdan öte alıcı bulmak için veya kullanım düşünülürken ortaya çıkan bir durumdu. Belki de pek çok yerde herhangi bir tasarlama durumu dahi söz konusu değildi. Ama zaman değiştikçe görselliğin de insan üzerindeki etkileri, kullanışlılık üzerinde etkileri, önemi keşfedildikçe tasarım da önem arz etmeye başladı. Seri üretim devrini hızlı üretimli zanaatlere bırakıyoruz diyebiliriz belki de. Özel olmak, özgün olmak da bizler için artık daha çok değer taşıyor her şeyin aynılaştığı bu dünyada.
Gelelim MAKER hareketine. Kendisini daha çok STEAM AND MAKER olarak duyarız belki de. Çünkü bir bütün olarak aynı amaç uğruna ilerleyen anlayışlar. MAKER hareketi, tüketim dünyası halini aldığımız bu yıllarda üretimin ve bunu paylaşmanın, yaparken veya sonrasında paylaşımcı bir anlayışın parçası. İnsanlarının kendi elleriyle, bilinçli olarak ürettikleri ve içinde oldukları için severek isteyerek ürettikleri şeyler, kendileri için değerli hale gelir. Bunu paylaştıkça da hem bilimsel açıdan hem de insanı açıdan ileriye doğru pek çok adım atılmış olur. İnsan doğada başından beri ebediyet için, sonsuz yaşam veya geleceğe bir şeyler bırakarak var olmak için çabaladı ve çabalıyor. Doğamızda olan bu özellik ise dünyanın gidişiyle, eğitim sistemleriyle köreltilmiş bir hale geldi pek çoğumuz için. MAKER hareketi ise buna bir farkındalık oluşturarak STEAM le de birlikte hem maddi hem manevi sonuçlar, tatminler eşliğinde bizleri ileriye doğru taşıyan bir yaklaşım. Hepimiz pek çok hayaller de kurarız. Pek çoğu havada kalan belki de. Maker ise hayallerin kurulduğu, fikirlerin düşünüldüğü, hayal ve fikirlerin gerçekleştirildiği ve bunların paylaşıldığı, ortaya çıkan ürünün de birlikte paylaşımcı bir şeklide geliştirildiği bir dünyaya çağırıyor bizi..
Bu yaklaşımlar henüz bir kaç yıllık olsa da hızla ilerleyerek ve yayılarak, eğitim sistemlerine, etkinliklere dönüşüyor ve doğal olarak gelecek dünyanın sahibi çocuklara dönüyor. Aslında hiçbir yaş aralığı olmayan yaklaşımlar. Ancak çocuklara her daim olan umut ve öncelik ile onlar üzerinden tüm herkese yayılan bir hareket halinde STEAM ve MAKER. Okullarda, eğitim kurumlarında yavaş yavaş görüyoruz STEAM ve MAKER hareketini. MEB Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan bir rapor dahi mevcut. http://yegitek.meb.gov.tr/STEM_Egitimi_Raporu.pdf Gerek öğretmenler gerekse özel eğitim kurumlarındaki eğitimciler ile çocuklar pek çok etkinlik, atölye, deney gibi deneyimler yaşıyor. Kendi yaptıkları icatları deneyip, kendi ürettikleri oyuncaklarla, oyunlarla oynuyorlar. Kodlama da bunun önemli bir parçası. Yazılımların hayatımızda büyük bir yer almasıyla birlikte mekanik, elektronik ve kodlama aşamaları sırayla zamansal gelişim geçirirken sonrasında da birlikte hayat buluyorlar. Yurtdışında geniş çaplı STEAM-FEST* ler yapılıyor, belki daha çok çocukların kendi ürettikleri oyuncaklar yaptığı, kendinin bizzat içinde olduğu, kendinden bir şeyler kattığı oyunların olduğu festivaller. Ülkemizde de 2015’ten beri Hacettepe Üniversite’nin düzenlediği STEAM AND Makers Fest/Expo** ile Türkiye’nin başka illerinden de gelen kurumların da olduğu bir fuar yapılıyor. İçinde atölyelerin, çeşitli etkinliklerin olduğu fuarda hem çocuklara, gençlere, yetişkinlere farkındalık kazandırılıyor hem de bu alanda çalışan kurumlar, firmalar ile insanlar buluşturulmuş oluyor. Fuarda robotlardan 3D yazıcılara, ahşap tasarımlarından sistemik çalışan basit makinelere kadar pek çok alanda çalışmalar görmek mümkün. STEAM AND MAKER anlayışının sadece elektronik, teknolojik boyutunu değil, düşüncesini, anlayışını, çeşitli alanlarda hayatımızdaki yerini, paylaşımcı çalışmayı anlatan güzel bir etkinlik gerçekten. Sadece Ankara’da yapılan bir etkinlik de değil STEAM AND Makers Fest/Expo. Kendim deneyimlediğimde ağırlıkla çocuklar üzerinden etkinlikler söz konusu olsa da gerek öğretmenler için gerek ebeveynler için gerekse gençler için farklı bakış açıları ve bilgilerin edinebileceği farkındalıklı bir etkinlik olabilir.
Uygulamalı eğitim, kişinin deneyimleyerek kendinin bir ürün ortaya koyması öğrenme açısından oldukça önemlidir. Bu noktada STEAM and MAKER gerçekten dikkate alınması gereken bir anlayış. Geleceğin dünyasını takip etmek ve onun bir parçası olmak için bir adım. Bu uğurda kendimiz ve bizim ardımızdan gelenler için bir şeyler yapmak gerek sanıyorum. İnanın ki bilmediğim pek çok çalışma vardır ancak geçenlerde rast geldiğim bir projeyi de sizinle paylaşmak istiyorum. Gördüğümde doğrudan aklıma bu anlayışın, hareketin geldiği ülkemizdeki bir sosyal sorumluluk çalışması kendisi. “Bilim Seferberliği /merak sponsoru”..Danışma kurulunda Nobel Ödüllü Bilim İnsanı Prof. Aziz Sancar, Harvard & MIT Bilim İnsanı Prof. Mehmet Toner, Psikolog & Yazar Prof. Doğan Cüceloğlu, Türk Eğitim Derneği Genel Müdürü Sevinç Atabay, Aselsan Yönetim Kurulu Başkanı Haluk Görgün’ün olduğu Türkiye’nin her köşesindeki ihtiyaç sahibi köy okullarına, devamında mümkün oldukça daha pek çok ortaokula en son teknolojiyi anlatan Bilim Setleri’nin gönderildiği ve projeyi gerçekleştirirken, çocukların doğasında olan merak dürtüsünü törpülemek yerine artırmayı, çocuklara bilimi kolay ve eğlenceli yolla öğretmeyi amaçlayan bir proje. https://www.bilimseferberligi.org/ Bu gibi projeleri ve bunları yaparken kendi ürettikleri ürünlerle yüzleri gülen çocukları, yetişkinleri, kendimi görünce gerçekten mutlu oluyorum. Umarım daha güzel ve parlak bir geleceğe doğru en güzel biçimde, mutlu serüvenlerle ilerleriz.. J
-Sizinle, katıldığım Hacettepe STEAM AND Makers Fest/Expo’da gördüğüm iki ismi de hiçbir kar gözetmeksizin paylaşmak istiyorum. Çok geniş olan bir konudan elimden geldiğince bahsetmeye çalıştım ancak her şeyden bahsetmem mümkün değil ve paylaşabildiğim kadar başka kaynaklarla sizlere daha fazla şey ulaştırmak adına, farklı bakış açıları, güzel çalışmaları göstermek adına elimden geleni yapmak istiyorum. Dilerim ki amacıma ulaşabilirim.. J Sağlıcakla ..
———-
*https://www.youtube.com/watch?v=4W46ppE7N5M
**https://www.stemandmakers.org/
BETÜL AKBAŞ 12.04.2019
